Column Daniel Seesink: Doe je bewust zoo?

Beste lezer, ik wil het deze keer met je hebben over het rapport van de OCGO. Heb je het nog niet gelezen? Ga dat dan zeker doen. Wat mij betreft is het een echte 'must-read'.

Vorige maand presenteerde de Onderzoekscommissie Cultuur en Gedrag bij Omroepen haar bevindingen omtrent grensoverschrijdend gedrag. Toen ik het rapport had gedownload en begon te lezen, trok het snel al mijn aandacht. De schok die de inhoud van het rapport teweeg bracht in omroepland, werd ook ver daarbuiten gevoeld. Het gaat hier namelijk niet om misstanden die alleen maar plaatsvonden - en hopelijk niet meer vinden - in de branche waarin ook wij actief zijn. Ook buiten de wereld van het entertainment is op het gedrag van sommige mensen - zeker in bepaalde posities - wat aan te merken.

Het rapport trok mijn bijzondere aandacht, omdat het naast het blootleggen van onwenselijk en kwetsend gedrag ook heel gedegen beschrijft hoe dit gedrag in een organisatie kan sluipen. Wat aanvankelijk onschuldig gedrag lijkt, wordt zo langzaam maar heel zeker grensoverschrijdend. Waarbij de vraag natuurlijk is vanuit welk perspectief je die grenzen dan bekijkt. Wat heel duidelijk naar voren komt, is dat de grenzen eigenlijk best heel goed in algemene zin zijn te beschrijven. Met name het herhaaldelijk voorkomen van het gedrag, zelfs nadat iemand erop gewezen is, wordt als grensoverschrijdend benoemd. Op basis van de vele gesprekken die zijn gevoerd, komt de commissie tot een heldere indeling van typen gedrag en de impact die die gedragingen (kunnen) hebben op mensen. De vraag was dus ook niet zozeer of het gedrag voorkwam, maar in welke mate mensen zich er bewust van waren wat dit eigenlijk met hen deed. Als je niet oppast, ontstaat vanzelf een angstcultuur waarin mensen - wanneer ze het zich wel bewust zijn - de klok niet durven luiden. Grensoverschrijdend gedrag gaat niet alleen over seksueel getint gedrag. Het begint - zo is te lezen in het rapport - met pesterijtjes, iemand subtiel belachelijk maken of gewoonweg negeren. Volgende stadia zijn intimiderend gedrag, verbaal geweld, seksisme en discriminatie. Het leidt onontkoombaar tot minder werkplezier en onnodig ziekteverzuim. Een voedingsbodem voor deze vormen van ongewenst en ongepast gedrag is meestal het ontbreken van herkenbaar beleid, slecht voorbeeldgedrag vanuit het management, het ontbreken van noodzakelijke leiderschapscompetenties en het reageren op incidenten in plaats van het herkennen van patronen. Ondenkbaar? Blijkbaar niet.

Wanneer je bedenkt dat een van de basisbehoeftes om te (over)leven het hebben van een sociaal veilige omgeving is, dan is het onbegrijpelijk dat onder andere de omroeporganisaties waar zoveel mensen werken hun zaakjes zo slecht voor elkaar hebben. En ik weet uit mijn adviespraktijk dat het ook in kleinere bedrijven zeker niet altijd op orde is.

Het doet mij denken aan het gedrag dat primatoloog Frans de Waal bij chimpansees vijftig jaar geleden beschreef: politieke spelletjes, (eigen) belangen, gevechten om de macht en daarmee om de gunst van de vrouwtjes, wanneer nodig ten koste van andere leden van de groep. Vanuit de evolutie bekeken is ons grensoverschrijdende gedrag zo misschien wel te verklaren, maar hé, wij zijn toch zeker geen chimpansees?

Daniel Seesink (Bewust Zoo)

Oud-docent biologie Daniel Seesink houdt met zijn lezing Professioneel Vlooien doe je Zoo mensen aan de hand van apengedrag een spiegel voor waarin zij hun eigen gedrag zullen herkennen. Boekingen via Speakers Academy.