Column Daniel Seesink: To be, or not

Je vult de ontbrekende woorden waarschijnlijk zonder nadenken in. Ik ook, maar tegelijk vroeg ik mij af: wat weet ik eigenlijk nog meer over Hamlet? Niets eigenlijk. Had Shakespeare in de 17e eeuw ooit gedacht dat zijn drama's ruim 400 jaar later nog steeds ten tonele zouden worden gevoerd? Ik kan mij nog goed herinneren dat ik tijdens mijn middelbare schooltijd naar de Rotterdamse Schouwburg ging. Met de hele klas naar het koningsdrama MacBeth. In de hoofdrollen Peter Faber en Kitty Courbois. MacBeth maakte zowel op papier als in het theater grote indruk op mij. Hoe verbaasd was ik nu, ruim dertig jaar later, dat ik mij eigenlijk nooit verder had verdiept in een ander stuk van Shakespeare: Hamlet. Totdat ik acteur en lichaamstaaltrainer Harry Piekema ontmoette. Hij daagde mij uit om aan de hand van een fragment uit Hamlet de aandacht op mijn lichaamstaal te vestigen.

Nieuwsgierig geworden, verdiepte ik mij vervolgens in een vertaling van Hamlet uit 1974. Tijdens het lezen ontdekte ik dat Shakespeare in zijn tijd (we schrijven 1601) al aandacht had voor wat lichaamstaal ons zegt. Het verhaal in het kort: Hamlet stelt zich de vraag "Te zijn of niet te zijn?" wanneer hij niet weet wat te doen nadat hij ontdekt heeft dat zijn vader - de Deense koning - vermoord is door zijn oom. Hij ontdekt ook dat zijn moeder er vanaf weet. Zij is na de dood van haar man een relatie aangegaan met de broer van haar overleden man, die de nieuwe koning werd. Gaat Hamlet de confrontatie aan of vlucht hij weg van de moeilijke situatie? Hamlet bedenkt een list om zijn oom te verlokken zijn daad te bekennen. Hij schrijft een toneelstuk waarin zich een tragedie ontvouwt, zoals ook hij die had meegemaakt. Het wordt een toneelstuk in een toneelstuk, een Shakespeariaanse vondst. Hamlet vraagt aan zijn goede vriend Horatio om scherp te letten op de gezichtsuitdrukking van zijn oom wanneer de bewuste moordscène wordt gespeeld. Ze spreken af dat ze hun observaties achteraf met elkaar zullen bespreken. Pas dan zullen zij een oordeel geven over wat zij hebben waargenomen. Wat er gebeurde, laat zich raden: het gezicht van de koning verstarde bij het kijken naar het schouwspel dat zich voor zijn ogen voltrok. Hij probeerde zijn onrust en verbazing te verbergen. Horatio en Hamlet konden de lichaamstaal van de koning echter niet anders vertalen dan als dat hij schuldig was aan de dood van Hamlets vader. Toen Hamlet hem confronteerde met zijn waarneming werd de koning onrustig en liep verontwaardigd weg. Hij door-zag de list van Hamlet en verbande hem uit Denemarken. Om nooit meer terug te keren?

Om daar achter te komen, is een bezoek aan het theater nodig. De Gorkumse theatermaker en poppenspeler Fred Delfgaauw brengt in 2024 samen met Ida Dril de voorstelling Hamlet op de planken in de theaters van Nederland. De lichaamstaal van zijn poppenmensen is een genot om te aanschouwen.

Zal ik er zijn, of zal ik er niet zijn? Dat is nu de vraag.

Daniel Seesink (Bewust Zoo) is naast spreker over apengedrag binnen managementteams ook maker van de podcast Over Vertrouwen Gesproken. Dit jaar lanceerde hij de podcast '20 minuten voor aap', waarin hij managers en directeuren een gedragsspiegel zal voorhouden. Wie durft? Neem contact op via daniel@bewustzoo.nl.